Sét Đánh Xa Hàng Trăm Mét Vẫn Gây Hư Hỏng Thiết Bị Điện – Vì Sao?
Khi một cơn giông kéo đến, nhiều người nghĩ rằng chỉ khi sét đánh trực tiếp vào nhà hoặc cột điện mới gây ra thiệt hại. Tuy nhiên, thực tế lại hoàn toàn khác. Rất nhiều trường hợp thiết bị điện trong nhà hoặc nhà xưởng bị cháy, hư hỏng nặng nề dù điểm sét đánh cách đó hàng trăm mét – thậm chí không nhìn thấy tia sét. Vậy vì sao điều này xảy ra và làm thế nào để phòng tránh hiệu quả?
1. Sự thật: Sét có thể “lan truyền” qua đường dây điện
Khi một tia sét đánh xuống, nó không chỉ gây nguy hiểm tại điểm đánh mà còn tạo ra xung điện áp cực lớn, có thể lan truyền qua:
- Đường dây điện lưới
- Đường dây internet, truyền hình cáp
- Hệ thống tiếp địa không đạt chuẩn
- Cáp tín hiệu camera, thiết bị điều khiển
Đây được gọi là hiện tượng sét lan truyền (Surge or Transient Overvoltage) – và nó chính là thủ phạm gây hỏng hàng loạt thiết bị điện dù ở cách xa điểm đánh vài trăm mét đến cả cây số.
2. Cơ chế sét lan truyền: Tại Sao Sét Đánh Xa Vẫn Gây Hư Hỏng Thiết Bị Điện?
➤ Khi sét đánh vào đường dây điện và tín hiệu:
Đây là con đường phổ biến nhất. Khi sét đánh vào đường dây điện cao thế, hạ thế, đường dây điện thoại, cáp mạng internet hoặc cáp truyền hình ở một vị trí nào đó, xung điện áp cao sẽ theo các đường dây này lan truyền với tốc độ cực nhanh. Chúng sẽ “di chuyển” hàng trăm mét, thậm chí hàng cây số, đến tận các ổ cắm điện, modem, TV, hay máy tính trong nhà bạn và gây hư hỏng.
- Máy tính, tivi, router wifi
- Tủ điện công nghiệp, biến tần, PLC
- Thiết bị điều khiển, cảm biến, camera an ninh
Dù chỉ kéo dài vài phần triệu giây, nhưng xung sét có thể vượt quá khả năng chịu đựng của thiết bị điện, khiến chúng bị chập mạch, nổ tụ, cháy bo mạch, mất nguồn, hoặc giảm tuổi thọ nghiêm trọng.
3.Vì sao thiết bị điện dễ bị phá hủy bởi sét lan truyền?
⚡ Cường độ dòng điện sét cực lớn:
- Dòng xung sét có thể lên đến từ vài chục đến vài trăm kiloampe (kA)
- Chỉ cần 1 xung sét 8/20μs cũng đủ làm cháy linh kiện bán dẫn, nổ tụ điện, đứt mạch nguồn
⚠️ Thiết bị điện hiện đại ngày càng nhạy cảm:
- Các bo mạch điện tử trong tivi, tủ lạnh, camera, máy tính, biến tần cực kỳ nhạy với quá áp
- Chúng chỉ chịu được điện áp tối đa khoảng 250V – 300V
- Trong khi xung sét có thể tạo ra điện áp lên đến 6.000 – 10.000V, thậm chí hơn
4. Dấu hiệu thiết bị bị hư do sét lan truyền
- Tự nhiên mất nguồn đột ngột khi trời giông dù không bị sét đánh
- Thiết bị không lên nguồn dù vẫn cắm điện.
- Cháy, nổ cầu chì, bộ phận nguồn.
- Có mùi khét từ linh kiện bị cháy.
- Màn hình TV, máy tính bị sọc, không hiển thị.
- Mất kết nối mạng do cháy cổng LAN trên modem, router, máy tính.
5. Làm Thế Nào Để Bảo Vệ Thiết Bị Điện Trước Sét?
May mắn thay, có nhiều cách để bảo vệ thiết bị điện khỏi tác động của sét, ngay cả khi nó đánh xa hàng trăm mét. Dưới đây là một số biện pháp hiệu quả:
5.1. Sử Dụng Thiết Bị Chống Sét (SPD)
- Chống sét lan truyền: thiết bị chống sét lan truyền (SPD) để ngăn chặn dòng điện cao áp đi vào thiết bị.
- SPD Type 1 (Cắt sét sơ cấp): Lắp đặt tại tủ điện tổng của công trình (nơi nguồn điện đi vào nhà). Thiết bị này có khả năng cắt những dòng sét lớn, bảo vệ toàn bộ hệ thống khỏi các xung sét mạnh lan truyền từ lưới điện bên ngoài.
- SPD Type 2 (Cắt sét thứ cấp): Lắp đặt tại các tủ điện nhánh trong các tầng hoặc khu vực riêng biệt. SPD Type 2 sẽ tiếp tục “dọn dẹp” các xung quá áp còn sót lại sau khi đã qua SPD Type 1, bảo vệ cho các nhóm thiết bị trong khu vực đó.
- SPD Type 3 (Chống sét ngõ vào): Đây là các thiết bị chống sét được lắp đặt ngay gần các thiết bị nhạy cảm và đắt tiền nhất như máy tính, server, TV, dàn âm thanh. Chúng có dạng ổ cắm chống sét hoặc thiết bị gắn trên thanh ray. SPD Type 3 sẽ triệt tiêu nốt những xung nhiễu nhỏ nhất, đảm bảo điện áp đến thiết bị luôn an toàn.
- Đừng quên rằng sét không chỉ lan truyền qua đường điện. Các đường tín hiệu như cáp mạng (Ethernet), cáp điện thoại, cáp đồng trục (truyền hình cáp, camera) cũng là những con đường “lý tưởng” cho sét xâm nhập. Do đó, cần lắp đặt các thiết bị chống sét lan truyền chuyên dụng cho từng loại đường tín hiệu này tại nơi chúng đi vào công trình và trước khi kết nối với các thiết bị quan trọng.
5.2. Lắp Đặt Hệ Thống Chống Sét Tiêu Chuẩn
- Kim thu sét: Lắp đặt hệ thống kim thu sét đúng cách giúp dẫn dòng sét xuống đất một cách an toàn, tránh ảnh hưởng đến hệ thống điện trong nhà.
- Hệ thống nối đất: Đảm bảo hệ thống nối đất hoạt động tốt, giúp phân tán dòng điện sét một cách hiệu quả.
5.3. Ngắt Kết Nối Thiết Bị Khi Có Giông Bão
- Rút phích cắm: Trong cơn giông bão, rút phích cắm của các thiết bị điện tử nhạy cảm như tivi, máy tính sẽ giúp giảm nguy cơ hư hỏng.
- Tắt nguồn điện: Nếu có thể, tắt nguồn điện tổng để bảo vệ toàn bộ hệ thống điện trong nhà.
5.4. Hệ Thống Tiếp Địa Đúng Tiêu Chuẩn
Hệ thống tiếp địa (hay bãi tiếp địa) là nền tảng của mọi giải pháp chống sét. Một hệ thống tiếp địa tốt sẽ cung cấp một con đường an toàn và hiệu quả để các dòng điện sét khổng lồ được tản nhanh xuống đất. Nếu hệ thống tiếp địa không đạt chuẩn, các thiết bị SPD sẽ không thể hoạt động hiệu quả, thậm chí gây nguy hiểm ngược lại.
Theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 9385:2012), điện trở của hệ thống tiếp địa chống sét phải nhỏ hơn 10 Ohm (). Việc thi công hệ thống tiếp địa cần được thực hiện bởi các đơn vị chuyên nghiệp để đảm bảo đúng kỹ thuật về độ sâu, số lượng cọc, loại cọc và phương pháp hàn nối.
6. Những Lầm Tưởng Phổ Biến Về Sét
- “Sét chỉ gây hại khi đánh trực tiếp”: Như đã giải thích, xung điện từ và tăng áp có thể gây hại từ khoảng cách xa.
- “Nhà tôi không có cột thu lôi nên không cần lo”: Thiếu cột thu lôi không có nghĩa là bạn an toàn. Dòng điện sét có thể đi qua đường dây điện hoặc đất.
- “Tắt thiết bị là đủ”: Tắt thiết bị nhưng không rút phích cắm vẫn có thể khiến thiết bị bị hỏng do tăng áp.
Việc thiết bị điện bị hư hỏng dù sét đánh ở xa vài trăm mét không phải là điều bất ngờ. Sét lan truyền là kẻ thù thầm lặng, có thể tấn công hệ thống điện bất cứ lúc nào nếu bạn không có giải pháp chống sét phù hợp.
Hãy liên hệ ngay với chuyên gia kỹ thuật tại DMP Solutions để được khảo sát hệ thống, tư vấn giải pháp chống sét toàn diện, bảo vệ thiết bị của bạn trước khi quá muộn.
📞 Liên hệ tư vấn – khảo sát hệ thống chống sét lan truyền SPD miễn phí
Bạn cần hỗ trợ chọn thiết bị SPD cho công trình?
✅ Gọi ngay hotline : 0981.891.315
✅ Gửi sơ đồ tủ điện để được báo giá chi tiết
✅ Dịch vụ thi công – bảo trì trọn gói, đúng tiêu chuẩn TCVN & IEC
